De Sarcofaag op een uitvaart (foto geplaatst met toestemming van de familie)
Hoe kom je erbij?! Die vraag word nog bijna dagelijks gesteld wanneer mensen mijn atelier bezoeken.
Als kleine jongen was ik nooit op een begrafenis geweest en kon mij geen voorstelling maken van een uitvaart.
Vanaf mijn 10e jaar veranderde mijn leven. Ik kwam in een land te wonen waar heel veel op straat gebeurt. Wonen, werken, eten, slapen, geboorten. Soms ook overlijden. Waar in Nederland de dood achter gesloten deuren blijft, zie je haar in India regelmatig in het openbaar. De overledenen daar liggen bijvoorbeeld niet in een kist.
Op een regenachtige avond in de moesson kreeg ik instructies in een houtdraaierij, onderdeel van de werkplaats waar ik destijds (vrijwillig) meehielp. De leerzame avond veranderde abrupt in een kennismaking met iets heel anders. Na een mededeling met ‘er is een feest in Bhudda Hall’ ging ik er vol blijde verwachting heen, maar trof daar honderden droevige mensen aan. Pas na enkele minuten drong het door dat er overledene op een podium lag met een rouwende echtgenote.
In India worden alle Hindi ’s na hun dood verbrand. Op een houtvuur, een brandstapel. Het maakte grote indruk op mij dat mensen hun doden op deze snelle en vernietigende manier teruggaven aan moeder natuur. Ik vond het een verschrikkelijk idee. Die bewuste avond waar ik de ceremonie bezocht ging de hele nacht door, de overledene is diezelfde avond nog naar de zogeheten ‘burning ghats’ gebracht. Ik durfde niet mee, vond het zo ‘n eng idee. Pas maanden later was ik getuige van een lijkverbranding in zo’n open lucht ‘burning ghat’.
Eenmaal terug in Nederland wist ik niet beter dan: Overledenen liggen vredig onder de grond. En was in de veronderstelling de rest van mijn leven (gelukkig) niets meer met lijkverbranding van doen te hebben. Wist nog niet dat men hier overledenen verast, in speciale ovens. Zeg maar dag tegen de veronderstelling dat verbranden alleen ver weg gebeurde, zoals in India. Ik vond een dode verbranden veel te schokkend voor Nederland. Kende het woord ‘crematie’ niet eens.
De sfeer, de architectuur, het geheimzinnige was voor mij zo zwaarmoedig dat ik er wakker van kon liggen. Dat mensen dit konden bedenken: Een kil gebouw waar mensen hun dierbare achterlaten en waar de vernietiging plaatsvindt, de crematie….. Afschuwelijk gewoon! Dat moest de overheid eerdaags maar verbieden! Ik vond het idee zo intens grauw en triest. Jarenlang als ik weer een artikel las een of plaatje zag hierover, kon ik maar niet aan het idee wennen.
Pas op mijn 34e verzamelde ik een keer moed en bezocht een open dag in het oudste crematorium van Nederland in Driehuis waar ik alles rustig kon bekijken.Mijn zwaarmoedige gedachten maakten plaats voor nieuwsgierigheid. Door goed te kijken naar ontwikkelingen binnen de uitvaartbranche ontdekte ik dat zelfs mensen als ik best iets kunnen betekenen wanneer het om wat meer kleur en vorm te geven aan een uitvaart. De kille interieurs uit de jaren 60 en 70 zijn bijvoorbeeld vervangen door veel warmere kleuren. De huidige crematoria waarvan enkele een nogal kille en bijna industriële uitstraling toonden, zijn ruimschoots vernieuwd, verbeterd en technisch verbouwd. Rokende schoorstenen behoren tot de verleden tijd. De techniek is zo goed geworden dat je aan alles kunt zien dat gespecialiseerde bedrijven binnen de uitvaartbranche ethisch verantwoord te werk gaan in deze moderne tijd.
Maar ben zeker niet opeens alles maar even mooi gaan vinden. Want kisten vond ik ook nooit zo’n fijn idee om naar te kijken, laat staan aanraken! Ik vond kisten hard, lelijk, kil en triest. Een kist kon ik niet aan wennen. Een afschuwelijke verschijning en gedachte. De dood en alles eromheen, het went nooit want je kunt er niet in wonen….
Waarom niet eens nadenken over een vernieuwende kist? Die was ik misschien nooit gaan maken als mijn moeder niet ongeneeslijk ziek was geworden. Mijn moeder en ik hebben elkaar slechts enkele jaren gekend. Dit had te maken met het feit dat ik een afgestaan kind was en haar veel later pas gevonden heb. Van mijn 30e tot mijn 36e jaar was ze in mijn leven. In het laatste jaar van deze korte periode werd zij ongeneeslijk ziek. Mede gezien haar voorgeschiedenis, te weten dat het voor mijn moeder ondraaglijk was verder te leven zonder haar kind – dat had ze tenslotte moeten afstaan – nam ik haar apart en stelde haar het volgende voor:
Ik wil jou iets meegeven voor het eeuwige, iets dat niemand je meer af kan nemen. Helemaal mij voor jou. Ik wil jouw kist maken. Mijn moeder was hierover diep geraakt en had zelf met de gedachte rond gelopen mij deze vraag te stellen. Ze wist tenslotte dat ik meubelmaker ben. Maar ze durfde dit niet uit haarzelf te doen.
Zo ontstonden er de eerste schetsen. Ik wou maar een ding: Een mooie kist die niet afstoot maar die vriendelijk oogt en die je haast wilt aaien. Het werd een ronde kist van prachtig ahorn hout. Niet erg tolerant, want Ahorn is bikkelhard hout, maar eindeloos geschuurd totdat het glad en aaibaar was. Zo is de ronde uitvaartkist ontstaan. Het model is inmiddels verder door ontwikkeld en op meerdere punten verfraaid en verbeterd. Ik heb ik ieder geval hetgeen bereikt dat ik wou bereiken: Een kist waar je niet voor wegloopt, hoe afschuwelijk de dood ook is….. De dood kun je niet verzachten, je kunt haar wel mooi aankleden. Een kist is tenslotte je laatste huisje.
Hans Denijs
